Wielkanoc – wielka pogańska tradycja
Być może zabrzmi to kontrowersyjnie już od samego początku, ale Wielkanoc jest najbardziej pogańskim świętem, jaki mamy w zwyczaju obchodzić. Mając jednak na uwadze, że Zmartwychwstanie Pańskie to bez wątpienia najważniejsze święto chrześcijańskiej wiary, warto zapoznać się z pierwotnym znaczeniem tego wydarzenia. Znane wszystkim symbole, takie jak zajączki, baranek, pisanki i najważniejsze – jajka – są nieodłącznym elementem tego święta. Jednakże warto wiedzieć, że wspomniane atrybuty zostały przywłaszczone przez przedstawicieli Kościoła i jego wiernych, dzięki czemu chrześcijaństwo – wyniszczając pogaństwo – zaczęło wcielać pogańskie obrzędy do swojego uniwersum i nazywać je jako swoje.
Zbieg okoliczności
Wiosna to jedyna pora roku, podczas której ma miejsce mnóstwo niesamowitości związanych z naturą. To właśnie podczas wiosny człowiek jest w stanie zaobserwować najwięcej zmian w przyrodzie, głównie odradzającą się naturę, a więc zwycięstwo życia (pobudka roślinności ze snu) nad śmiercią (zimą). Z tego też powodu Wielkanoc ma swoje miejsce w trakcie trwania tej pory roku, kiedy wszystko wraca do życia.
Wielkanoc nazywana jest również Paschą. Nazwa ta bezpośrednio pochodzi od żydowskiego święta, które upamiętnia ocalenie narodu wybranego od niewoli egipskiej. Jednakże taką samą nazwę kilka wieków przed naszą erą nosiło święto pochodzące z Bliskiego Wschodu, które celebrowało strzyżenie owiec.
Pogańskie korzenie
Jak dobrze wiadomo Wielkanoc to jedyne święto, które nazywane jest ruchomym. Religia – szczególnie katolicyzm – bardzo krytycznie definiuje wszelkie aspekty związane z magią czy astrologią. Warto jednak mieć na uwadze, że czas, na który przypada obchodzenie tego wielkiego święta, uzależnione jest od faz księżyca, a dokładniej od jego pełni. Dzień zmartwychwstania zwykle wypada w okresie tzw. równonocy wiosennej, w momencie, w którym na półkuli północnej długość nocy równa się długości dnia. Warto dodać, że pierwsi chrześcijanie nie obchodzili Wielkanocy. Zarówno w Nowym Testamencie, jak i w pismach Apostolskich, nie ma o tym mowy.
Wzmianka o pierwszym zmartwychwstaniu w historii świata nie pochodzi z Biblii. Pierwsze wspomnienie o jakimkolwiek pokonaniu śmierci podchodzi od Sumerów – najstarszej cywilizacji świata. W ich wierzeniach bogini Isztar zstąpiła na Ziemię, by odnaleźć swojego nieżyjącego męża. Podczas przebywania na globie została zabita. Bogowie przywrócili ją do życia w postaci słońca, tak więc przez sześć miesięcy pozostawała na Ziemi jako Słońce, a zapowiedzią nadejścia jej zmartwychwstania była wiosna, z kolei kolejne pół roku przebywała w podziemiu, zsyłając na niebieską planetę zimę.
Kolejnym bogiem, który według historycznych wierzeń również powstał z martwych przed Jezusem, był grecki bóg Adonis.
Wielkanoc przypada na pogańskie obchody Jarych Godów, jednego z najważniejszych słowiańskich świąt. Słowianie obchodzili święto Jaryły – boga płodności i wiosny. To właśnie z obrzędów tego święta pochodzi znane nam topienie marzanny. Podczas Jarych Godów Słowianie żegnali zimę i witali wiosnę, która była zapowiedzią nowego życia. W Polsce niestety nazewnictwo tego święta wymarło, jednakże w Wielkiej Brytanii pierwotna nazwa dnia związanego z równonocą wiosenną (Easter) się zachowała. W krajach anglosaskich wielkanocna nazwa tego święta najpewniej wywodzi się od bogini Eostre, która była bóstwem odpowiedzialnym za wegetację przyrody.
Święconka – a więc to, co w Wielką Sobotę chrześcijanie tłumnie niosą do pokropienia wodą święconą – również wywodzi się od pogan. Słowianie podczas obchodów Jarych Godów ucztowali, jednak przed spożyciem posiłku błogosławili potrawy, które również ofiarowali bogom.
Oryginalne symbole wielkanocne
Pisanki pochodzą sprzed około pięciu tysięcy lat, a zatem najpewniej pojawiły się w czasach starożytnej Mezopotamii. Zwyczaj malowania jajek był znany w starożytnym Rzymie na długo przed narodzinami Jezusa, o czym wspominał Owidiusz. W słowiańskiej kulturze jajko było związane z kultem boga słońca, a także pełniło rolę amuletu przeciw złym czarom.
Zając jest symbolem płodności i miłości, a także dążeniem do rozmnażania się, przynajmniej według wierzeń starożytnych Greków. Jak podaje mitologia, Izyda przyczyniła się do zmartwychwstania Ozyrysa, który wcielił się w postać ssaka z długimi uszami. Od tej pory ten gryzoń stał się symbolem zmartwychwstania.
Słynny baranek wbrew pozorom nie symbolizuje Jezusa. To znaczy, symbolizuje, ale nie do końca. Początkowo poganie podczas obrzędów święta Jarego składali baranka w ofierze wraz z innymi hodowlanymi zwierzętami. Głównym powodem, dla którego to zwykle baranki wybierano do tego celu, był fakt, że to istoty bezbronne i białe, co oznaczało czystość.
Jajko w pogańskich wierzeniach uznawane było za magiczny symbol życia. Początkowo Kościół zakazywał spożywania jaj podczas obrzędów Wielkiej Nocy – wiadomo – miało to charakter pogański. Zakaz ten został zniesiony w XII wieku i wcielony do chrześcijańskich obrzędów.
Lany Poniedziałek, znany również jako Śmigus-Dyngus, wywodzi się… niespodzianka, z pogaństwa. Rytuał polewania się wodą podczas obchodzenia Jarych Godów miało symbolizować zdrowie i czystość. Poganie wierzyli również, że skropienie się wodą podczas Jaryły zapewniało płodność, wspomniane zdrowie i czystość, a także miało chronić panny przed staropanieństwem.
Ciekawostka: Jednym z najbardziej znanych symboli Wielkiej Nocy jest zajączek. Zające same w sobie są symbolem płodności, jednak ich pojawienie się jako element Wielkanocy wywodzi się z mitologii. Bogini Easter zauważyła umierającego ptaka zimą. Widząc konającą istotę bogini, przemieniła ją w zajączka, aby mógł przetrwać do wiosny. Przemiana jednak nie przebiegła do końca pomyślnie i zwierzątko na wiosnę zaczęło znosić jajka, tak jak ptak. Stąd wziął się symbol zajączka z jajkami wielkanocnymi.
źródła:
https://www.nocowanie.pl/skad-sie-wziela-wielkanoc-fakty-i-ciekawostki.html
https://www.superwnetrze.pl/blog/poganskie-korzenie-wielkanocy
https://muzeum.kluczbork.pl/wcag/aktualnosci/496-slowo-o-genezie-i-historii-swiat-wielkanocy
Weronika Pogorzelec
Studentka Uniwersytetu Rzeszowskiego na kierunku Dziennikarstwo i Komunikacja Społeczna. Ukończone studia pedagogiczne licencjackie. Felietonistka. Zainteresowania: psychologia, poprawność językowa, dziennikarstwo, muzyka rockowa.
Wyczekiwany powrót królewny
