Starożytni Grecy w Wielkiej Brytanii?

Starożytna Grecja to nie tylko demokratyczne Ateny czy wojownicza Sparta. Przed Sokratesem czy bitwą pod Maratonem byli Mykeńczycy – wojowniczy lud, który pojawił się w drugim tysiącleciu przed Chrystusem.

Początkowo wydaje się kolejnym, niepozornym ludem, zamieszkującym obecne rejony Grecji. Jednak ta starożytna społeczność kryje przed nami zagadki. Głównie zajmowali się żeglarstwem i wojną. Ich nazwa pochodzi od jednego z miast, które zamieszkiwali – Myken. Tam Heinrich Schliemann odkrył groby. Na szczęście nie puste, ale wypełnione kilkuset mieczami, sztyletami, dużą ilością biżuterii, strojami kobiecymi, setkami naczyń, w tym ze srebra i złota oraz złotymi maskami zakrywającymi twarze kilku zmarłych, a także… paciorkami z bursztynu! Niewątpliwie pochodzącego z Morza Bałtyckiego. Skąd w oddalonych o ponad 2000 kilometrów od Bałtyku mykeńskich grobach znalazł się bursztyn? Czy to możliwe, że mieszkańcy tej części Peloponezu podróżowali aż tak daleko?

Ceramika mykeńska została znaleziona w rejonach Macedonii i Tracji, ludy tam zamieszkujące mogły działać jako pośrednicy. Poprzez prawdopodobnie handel wymienny, bałtycki bursztyn trafił w ręce Mykeńczyków. Dalej na wschód Europy odkryto kilka podobieństw, które mogły nie być dziełem przypadku. Przykładowo sposób pochowania zmarłych, m.in. wykładanie grobów matami, skórami, futrami lub drewnem i korą; stosowanie masek nagrobnych; wykorzystanie drewnianych konstrukcji podobny w rejonach Morza Czarnego i w mykeńskich grobach szybowych sugeruje, iż ludy z tych terenów mogły mieć ze sobą kontakt. We wschodniej Europie znaleziono fragmenty ceramiki mykeńskiej.

W krainie Pontu (południe Morza Czarnego) Mykeńczycy także zostawili swój ślad. W ówczesnym czasie, by wytwarzać broń i narzędzia, potrzebny był brąz – stop miedzi i cyny. Podczas, gdy ze zdobyciem miedzi nie było trudno – przywozili ją z Cypru – rudy cyny były znacznie dalej. Starożytny grecki lud mógł ją zdobyć z trzech miejsc: obecnego północno-wschodniego Iranu, Kornwalii i Europy Środkowej. Transport prawdopodobnie odbywał się właśnie przez krainę Pontu – północą Półwyspu Anatolijskiego (dzisiejsza Turcja) – lub przez dzisiejsze rejony Syrii, Libanu i stamtąd drogą morską na greckie wyspy. Bliski Wschód w tamtym okresie był jednak pełen wojen. Czy to możliwe, by Mykeńczycy szukali innego źródła cyny? Na przykład w Europie?

Podróż na zachód

Ślady starożytnego greckiego ludu znajdziemy także na Sycylii, Półwyspie Apenińskim i Sardynii. Być może ten ostatni region nie był miejscem docelowym podróży, ale punktem postojowym na drodze dalszej żeglugi. Kilka fragmentów ceramiki mykeńskiej znajdziemy na Półwyspie Iberyjskim. A w Francji odkryto fragment miecza, który badacze uznali za mykeński, a także kilka innych egzemplarzy broni pochodzących z obszaru morza Egejskiego. Czy szukali tam cyny i czy to faktycznie bezpośrednio dzięki nim mykeński miecz pojawił się w ówczesnej Francji? Tego nie można stwierdzić jednoznacznie.

Najdalsze ślady Mykeńczyków docierają do Wielkiej Brytanii i Skandynawii. Część badaczy sądzi, że niektóre elementy skandynawskich rytów naskalnych (m.in. spiralne i zygzakowate dekoracje, przedstawienia rydwanów, statków i byków) nawiązują do mykeńskiej kultury. W obecnej Danii odnaleziono figurkę wojownika z hełmem z rogami nawiązującym do typu mykeńskiego. Związki wspomnianych mieszkańców zamieszkujących Peloponez z Wyspami Brytyjskim są zasugerowane na podstawie kształtu i budowy bardzo podobnych rozdzielników bursztynowych, które znaleziono w obu miejscach. Niewykluczone, że wykonane zostały w tym samym miejscu, może nawet przez tę samą osobę.

Podróże i związki z ludami europejskim bardziej zaawansowanych cywilizacji w tym czasie, ukazują starożytny świat jako bardziej ze sobą połączony, niż by się mogło wydawać. Niektóre z teorii badaczy oparte są na podobieństwach znalezisk, jednak nie można wykluczyć, że różne kultury mogły mieć na siebie większy wpływ i podróżowały dalej niż zakładano. A odnalezione podobieństwa nie są przypadkowe.

Źródła:

Suchowska P., Kontakty społeczności Europy środkowej i strefy egejskiej w drugim tysiącleciu przed Chr. Próba analizy archeologiczno-chronometrycznej, Uniwersytet UAM, Poznań 2010.

Ziółkowski A., Historia Powszechna – Starożytność, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.